در این مقاله ما قصد داریم به صفر تا صد طراحی اتاق سرور بپردازیم . با تیم فیکس تعمیرات همراه باشید .
🔎 اتاق سرور چیست؟
اتاق سرور (Server Room) محلی است که برای نگهداری، مدیریت و ایمن‌سازی سرورها، تجهیزات شبکه، سیستم‌های ذخیره‌سازی و سایر تجهیزات IT طراحی شده است. این اتاق به‌عنوان هسته مرکزی شبکه، وظیفه تأمین ارتباطات و سرویس‌دهی به کاربران و دستگاه‌های متصل به شبکه را بر عهده دارد.
💡 چرا به اتاق سرور نیاز داریم؟
۱. تمرکز تجهیزات:
اتاق سرور محلی است که تمامی سرورها، سوئیچ‌ها، روترها و سایر تجهیزات شبکه در یک نقطه متمرکز می‌شوند. این تمرکز باعث:
✅ مدیریت ساده‌تر تجهیزات
✅ صرفه‌جویی در فضا
✅ کنترل بهتر گرما و انرژی
✅ دسترسی سریع‌تر برای نگهداری و پشتیبانی می شود.
۲. خنک‌سازی استاندارد:
سرورها و تجهیزات شبکه در هنگام فعالیت، گرمای زیادی تولید می‌کنند. اگر دمای محیط بالا برود، کارایی و طول عمر تجهیزات کاهش می‌یابد. به همین دلیل:
🔸 سیستم تهویه مطبوع استاندارد (HVAC) برای کنترل دما استفاده می‌شود.
🔸 دمای ایده‌آل معمولاً بین ۱۸ تا ۲۴ درجه سانتی‌گراد است.
🔸 رطوبت باید کنترل شود (۴۵ تا ۵۵ درصد) تا از ایجاد الکتریسیته ساکن جلوگیری گردد.
۳. امنیت فیزیکی:
امنیت فیزیکی به معنای جلوگیری از دسترسی غیرمجاز افراد به تجهیزات است.
✅ استفاده از درب‌های ضدسرقت و قفل‌های الکترونیکی
✅ نصب سیستم‌های کنترل تردد (کارت‌خوان یا بیومتریک)
✅ دوربین مداربسته (CCTV)
✅ محدود کردن دسترسی فقط به افراد مجاز
۴. پایداری شبکه:
اتاق سرور نقش کلیدی در پایداری و عملکرد مداوم شبکه دارد.
🔸 نصب UPS و ژنراتور برای جلوگیری از قطع برق
🔸 طراحی سیستم خنک‌کننده برای جلوگیری از داغ شدن تجهیزات
🔸 استفاده از کابل‌کشی اصولی و تجهیزات استاندارد
🔸 پایش ۲۴ ساعته سلامت تجهیزات و شبکه
۵. مدیریت بهتر:
تمرکز تجهیزات در اتاق سرور، امکان مدیریت متمرکز را فراهم می‌کند:
✅ پایش سلامت سرورها و سوئیچ‌ها
✅ انجام به‌روزرسانی‌ها و ارتقاء تجهیزات
✅ عیب‌یابی و نگهداری سریع‌تر
✅ کنترل و نظارت یکپارچه
🏗️ اجزای اصلی اتاق سرور
🗂️ رک سرور (Rack)
یک چارچوب فلزی است که سرورها، سوئیچ‌ها و سایر تجهیزات شبکه درون آن نصب می‌شوند.
🔸 باعث سازماندهی تجهیزات و تهویه بهتر می‌شود.
🔸 استاندارد ۱۹ اینچی، متداول‌ترین نوع رک است.
🔸 رک‌ها معمولاً دارای فن تهویه، درب قفل‌دار و پنل‌های مدیریت کابل هستند.
❄️ تهویه و خنک‌کننده (Cooling System)
سیستم خنک‌کننده از داغ شدن تجهیزات جلوگیری می‌کند:
✅ کولر گازی صنعتی یا سیستم HVAC
✅ چیدمان تجهیزات به صورت Hot Aisle/Cold Aisle برای توزیع یکنواخت هوا
✅ مانیتورینگ دما برای هشداردهی سریع در صورت افزایش دما
⚡ سیستم برق اضطراری (UPS)
UPS (Uninterruptible Power Supply) هنگام قطع برق، انرژی مورد نیاز تجهیزات را به‌طور موقت تأمین می‌کند.
🔸 جلوگیری از خاموشی ناگهانی و آسیب به داده‌ها
🔸 فراهم کردن زمان کافی برای خاموش‌کردن ایمن سرورها یا سوییچ به ژنراتور
🔸 حفاظت در برابر نوسانات برق
🛗 کف کاذب و سقف کاذب
این دو بخش برای مدیریت کابل‌ها و جریان هوا طراحی می‌شوند:
✅ کف کاذب: عبور کابل شبکه و برق، تهویه هوا
✅ سقف کاذب: عبور کابل‌ها، لوله‌کشی آتش‌نشانی و تهویه
✅ جلوگیری از بی‌نظمی و افزایش امنیت فیزیکی
🔥 سیستم اعلام و اطفای حریق
سیستم‌هایی مانند FM200 یا Novec1230 برای خاموش‌کردن آتش‌سوزی در اتاق سرور بدون آسیب به تجهیزات استفاده می‌شوند.
✅ دارای دتکتور دود و حرارت برای هشدار زودهنگام
✅ قابلیت خاموش‌کردن سریع و ایمن
✅ حفاظت از سرورها بدون آسیب به تجهیزات
🎥 دوربین مداربسته (CCTV)
برای نظارت و کنترل ورود و خروج افراد به اتاق سرور نصب می‌شود.
✅ افزایش امنیت فیزیکی
✅ ضبط فیلم جهت بررسی‌های بعدی
✅ امکان نظارت از راه دور
🪢 کابل‌کشی ساختاریافته (( برای اطلاعات بیشتر اینجا کلیک کنید ))
نظم و مدیریت کابل‌ها در اتاق سرور بسیار مهم است:
✅ استفاده از ترانکینگ و داکت‌کشی اصولی
✅ برچسب‌گذاری کابل‌ها
✅ تفکیک کابل برق و شبکه برای جلوگیری از نویز
✅ بهبود تهویه و خنک‌سازی
📡 سیستم مانیتورینگ
✅ پایش دما، رطوبت، ولتاژ و سلامت تجهیزات
✅ هشداردهی در صورت بروز مشکل
✅ نظارت ۲۴ ساعته برای جلوگیری از بروز خرابی‌ها
🛠️ نکات کلیدی طراحی اتاق سرور
🏗️ استانداردسازی فضا
✅ رعایت استانداردهایی مثل TIA-942 برای چیدمان رک‌ها و کابل‌ها
✅ طراحی فضای مناسب برای گردش هوا
✅ پیش‌بینی فضای خالی برای توسعه آتی
✅ استانداردسازی ایمنی و آتش‌نشانی
🌬️ تهویه و خنک‌سازی
✅ جریان هوا باید به‌صورت یکنواخت در رک‌ها جریان پیدا کند
✅ استفاده از هات آیل/کولد آیل (Hot Aisle/Cold Aisle)
✅ نصب سیستم تهویه اضافی در صورت نیاز
🪝 مدیریت کابل‌ها
✅ استفاده از ترانکینگ و مدیریت کابل اصولی
✅ پیشگیری از گره‌خوردن کابل‌ها
✅ تسهیل در عیب‌یابی و نگهداری
✅ بهبود ظاهر و دسترسی سریع‌تر
⚡ برق اضطراری
✅ UPS برای جلوگیری از قطع ناگهانی برق
✅ ژنراتور به‌عنوان بکاپ برق
✅ تابلو برق مجزا با مدار ایمنی
✅ حفاظت در برابر نوسانات برق
🔑 دسترسی کنترل‌شده
✅ استفاده از کارت‌خوان، رمز یا سیستم بیومتریک
✅ ثبت لاگ ورود و خروج
✅ جلوگیری از ورود افراد غیرمجاز
🔥 سیستم اطفای حریق
✅ سیستم اطفای حریق گازی (مثل FM200)
✅ جلوگیری از آسیب به تجهیزات
✅ خاموش‌کردن سریع آتش بدون آب
✅ حفظ ایمنی تجهیزات و اطلاعات
🔐 امنیت اتاق سرور
اتاق سرور قلب تپنده‌ی شبکه و اطلاعات سازمان است؛ به همین دلیل امنیت آن بسیار حیاتی است. امنیت اتاق سرور را می‌توان به سه بخش اصلی تقسیم کرد:
✅ ۱. امنیت فیزیکی
این بخش به حفاظت از دسترسی فیزیکی به اتاق سرور مربوط می‌شود.
🔸 درب‌های ضدسرقت:
استفاده از درب‌هایی با مقاومت بالا در برابر نفوذ فیزیکی (مثل درب‌های فولادی چند لایه) که از ورود افراد غیرمجاز جلوگیری می‌کند.
🔸 قفل‌های هوشمند:
قفل‌های الکترونیکی (مانند کارت‌خوان، رمز عبور یا بیومتریک مثل اثرانگشت) که ورود افراد را کنترل و ثبت می‌کنند.
🔸 سیستم کنترل تردد:
نصب دستگاه‌های ثبت ورود و خروج (Access Control) با قابلیت لاگ‌گیری دقیق، تا هر فردی که وارد یا خارج می‌شود، در سیستم ثبت گردد. این کار هم برای پیشگیری و هم برای بررسی حوادث احتمالی ضروری است.
🔸 دوربین مداربسته (CCTV):
نصب دوربین‌های مداربسته در زوایای مختلف اتاق سرور و درب ورودی، برای ثبت و نظارت ۲۴ ساعته‌ی ورود و خروج‌ها. تصاویر باید روی دستگاه DVR/NVR ذخیره شوند و امکان دسترسی آنلاین هم فراهم باشد.
✅ ۲. امنیت الکترونیکی
این بخش به حفاظت از دسترسی‌های الکترونیکی و پایش دائمی تجهیزات و شبکه مربوط می‌شود.
🔸 نظارت بر دسترسی‌ها:
مانیتورینگ نرم‌افزاری و سخت‌افزاری که اجازه ورود به شبکه را کنترل می‌کند و دسترسی افراد را محدود به سطح مورد نیاز می‌کند. برای مثال:
- تعیین سطوح دسترسی کاربران
- استفاده از احراز هویت دومرحله‌ای (۲FA)
🔸 نرم‌افزارهای مانیتورینگ:
نرم‌افزارهای مانیتورینگ (مانند Zabbix، PRTG، یا SolarWinds) برای نظارت مداوم بر سلامت سرورها، تجهیزات شبکه و دسترسی‌ها به کار می‌روند. این ابزارها در صورت بروز مشکل (مثل قطعی، افزایش دما یا دسترسی غیرمجاز) هشدار می‌دهند.
🔸 هشداردهنده‌ها:
نصب سیستم‌های هشداردهنده برای:
- شناسایی ورود غیرمجاز
- هشدار حریق
- افزایش دما یا رطوبت
- قطع برق و مشکلات UPS
این هشدارها می‌توانند به‌صورت پیامک، ایمیل یا آژیر صوتی فعال شوند.
✅ ۳. امنیت داده‌ها
این بخش از امنیت مربوط به حفاظت از اطلاعات و داده‌های حیاتی سازمان است.
🔸 بکاپ‌های منظم:
تهیه نسخه پشتیبان به‌صورت منظم (روزانه، هفتگی یا ماهانه) روی تجهیزات بکاپ‌گیری (NAS، Tape یا Cloud). این نسخه‌ها باید:
- رمزنگاری شوند
- در مکانی امن (خارج از اتاق سرور) ذخیره شوند
- به‌طور دوره‌ای تست شوند تا در مواقع ضروری قابل بازیابی باشند.
🔸 سیستم‌های ذخیره‌سازی امن:
استفاده از استوریج‌های RAID برای جلوگیری از از دست رفتن داده‌ها در صورت خرابی یک دیسک. همچنین:
- رمزنگاری داده‌ها
- استفاده از فایروال و آنتی‌ویروس برای محافظت در برابر تهدیدات سایبری
💡 جمع‌بندی این قسمت :
✅ امنیت فیزیکی → جلوگیری از دسترسی فیزیکی افراد غیرمجاز
✅ امنیت الکترونیکی → کنترل دسترسی و پایش شبکه
✅ امنیت داده‌ها → حفاظت و بکاپ‌گیری از اطلاعات حساس
⚙️ مدیریت و نگهداری اتاق سرور
مدیریت و نگهداری اتاق سرور از جمله وظایف حیاتی هر سازمانی است که از تجهیزات فناوری اطلاعات استفاده می‌کند. این بخش شامل اقداماتی است که سلامت، عملکرد و امنیت تجهیزات را در طول عمر کاری‌شان تضمین می‌کند. در ادامه، هر بخش را با جزئیات توضیح می‌دهیم:
🔧 مانیتورینگ مداوم
🔸 پایش دما:
دمای اتاق سرور باید در محدوده استاندارد (حدود ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد) نگه‌داشته شود. دمای بالا می‌تواند به تجهیزات آسیب برساند یا باعث کاهش طول عمر سرورها و سوئیچ‌ها شود. سنسورهای دما در نقاط مختلف رک‌ها نصب می‌شوند و در صورت افزایش دما، هشدار ارسال می‌کنند.
🔸 پایش رطوبت:
میزان رطوبت باید کنترل شود (۴۰ تا ۶۰ درصد رطوبت نسبی). رطوبت بالا می‌تواند باعث خوردگی تجهیزات و اتصال کوتاه شود، و رطوبت پایین باعث ایجاد الکتریسیته ساکن می‌شود.
🔸 پایش ولتاژ:
کنترل ولتاژ و جریان برق ورودی به تجهیزات، برای جلوگیری از نوسانات و آسیب‌های احتمالی (مانند صاعقه یا نوسانات برق شهری). معمولاً این بخش توسط UPS و استابلایزر مدیریت می‌شود.
🔸 پایش سلامت تجهیزات:
استفاده از نرم‌افزارهای مانیتورینگ (مانند Zabbix، PRTG، یا Nagios) برای نظارت بر سلامت سرورها، سوئیچ‌ها و سایر تجهیزات شبکه. این نرم‌افزارها می‌توانند وضعیت پردازنده، حافظه، فضای ذخیره‌سازی و سایر پارامترها را لحظه‌به‌لحظه کنترل کنند.
🔧 بازرسی دوره‌ای
🔸 بررسی عملکرد UPS:
UPSها وظیفه تأمین برق اضطراری را بر عهده دارند. بررسی وضعیت باتری‌ها، سلامت سیستم و ظرفیت UPS باید حداقل ماهی یک‌بار انجام شود.
🔸 بررسی سیستم تهویه:
سیستم تهویه شامل کولرگازی، چیلر یا سیستم‌های خنک‌کننده‌ی تخصصی (مانند In-Row Cooling) است. فیلترها باید مرتب تمیز یا تعویض شوند تا هوای پاکیزه به تجهیزات برسد.
🔸 بررسی رک‌ها:
رک‌ها باید به‌صورت دوره‌ای از نظر کابل‌کشی، قفل درب‌ها و ایمنی تجهیزات بررسی شوند. اطمینان از اتصال صحیح کابل‌ها و عدم وجود کابل‌های اضافه و آویزان از بروز قطعی‌ها یا خطرات جلوگیری می‌کند.
🔧 به‌روزرسانی تجهیزات
🔸 ارتقاء نرم‌افزارها:
به‌روزرسانی سیستم‌عامل سرورها، فریمور تجهیزات شبکه (سوییچ، روتر) و آنتی‌ویروس‌ها برای رفع مشکلات امنیتی و بهبود عملکرد.
🔸 ارتقاء سخت‌افزاری:
افزودن هارددیسک، حافظه رم یا کارت‌های شبکه‌ی جدید در صورت نیاز به افزایش ظرفیت یا سرعت پردازش.
🔸 برنامه‌ریزی منظم:
معمولاً این کار در ساعات کم‌ترافیک (مثل شب‌ها یا آخر هفته‌ها) انجام می‌شود تا از بروز اختلال در عملکرد کاربران جلوگیری شود.
🔧 مستندسازی
🔸 ثبت دقیق تجهیزات:
مشخصات هر تجهیز (برند، مدل، شماره سریال، تاریخ خرید، گارانتی و …) باید در یک سیستم مدیریت دارایی (Asset Management) ثبت شود.
🔸 پیکربندی‌ها:
تنظیمات سرورها، سوئیچ‌ها و سایر تجهیزات باید مستندسازی و در مکانی امن نگهداری شوند. این کار در مواقع بازیابی و عیب‌یابی بسیار مهم است.
🔸 برنامه‌های نگهداری:
برنامه‌ریزی سرویس‌های دوره‌ای (مثل سرویس فیلتر کولر، تعویض باتری UPS) و ثبت تاریخچه آن‌ها. این برنامه کمک می‌کند همیشه در جریان وضعیت تجهیزات باشید.
💡 جمع‌بندی این قسمت :
✔️ مدیریت و نگهداری اتاق سرور فقط به خرید تجهیزات خوب خلاصه نمی‌شود، بلکه نیاز به پایش مداوم، بازرسی منظم، به‌روزرسانی و مستندسازی دارد.
✔️ این اقدامات باعث افزایش عمر مفید تجهیزات، کاهش خرابی‌ها، بهبود امنیت و افزایش کارایی شبکه می‌شوند.
🌐 جمع‌بندی
اتاق سرور قلب تپنده هر سازمانی است که نقش مهمی در پایداری، امنیت و مدیریت شبکه ایفا می‌کند. طراحی اصولی، تهویه مناسب، امنیت فیزیکی و مدیریت مداوم، از مهم‌ترین نکات برای نگهداری اتاق سرور محسوب می‌شود. تیم فیکس تعمیرات آماده ارائه مشاوره تخصصی، طراحی و پشتیبانی اتاق سرور شماست.
📞 تماس با پشتیبانی: 09386913947 (سلیمانی)
💼 مطالب بیشتر: مقالات وبلاگ فیکس تعمیرات
