خلاصه‌ی مطلب: در این مقاله به بررسی استانداردهای ساخت اتاق سرور می‌پردازیم که چرا وجود لوله‌های آب، گاز، پنجره و زیرساخت‌های غیراستاندارد در اتاق سرور ممنوع و خطرناک است و چه استانداردهایی برای اجرای اصولی آن باید رعایت شوند. اتاق سرور یکی از حساس‌ترین و حیاتی‌ترین بخش‌های هر سازمان یا مجموعه فناوری اطلاعات است. کوچک‌ترین خطا در طراحی فیزیکی آن می‌تواند باعث از بین رفتن اطلاعات، قطعی شبکه، یا حتی آسیب به تجهیزات چند صد میلیونی شود. چرا نباید لوله آب در...

استانداردهای ساخت اتاق سرور | چرا لوله آب، گاز و پنجره نباید وجود داشته باشند؟

در این مقاله به بررسی استانداردهای ساخت اتاق سرور می‌پردازیم که چرا وجود لوله‌های آب، گاز، پنجره و زیرساخت‌های غیراستاندارد در اتاق سرور ممنوع و خطرناک است و چه استانداردهایی برای اجرای اصولی آن باید رعایت شوند.

اتاق سرور یکی از حساس‌ترین و حیاتی‌ترین بخش‌های هر سازمان یا مجموعه فناوری اطلاعات است. کوچک‌ترین خطا در طراحی فیزیکی آن می‌تواند باعث از بین رفتن اطلاعات، قطعی شبکه، یا حتی آسیب به تجهیزات چند صد میلیونی شود.

چرا نباید لوله آب در اتاق سرور باشد؟لوله‌های آب، بزرگ‌ترین تهدید برای تجهیزات حساس الکترونیکی هستند:

در چنین فضایی، حتی یک قطره آب می‌تواند فاجعه‌ای جبران‌ناپذیر به‌وجود آورد. از این‌رو، وجود لوله آب در اتاق سرور نه‌تنها غیراستاندارد، بلکه یکی از بزرگ‌ترین تهدیدات امنیتی محسوب می‌شود.

۱. خطر نشت یا ترکیدگی لوله‌ها = فاجعه کامل

حتی اگر از لوله‌های باکیفیت استفاده شده باشد، عوامل مختلفی مانند فرسایش، فشار بیش از حد، یا یخ‌زدگی در زمستان می‌توانند باعث ترکیدن یا نشت آب شوند. در چنین شرایطی، آب به‌راحتی وارد رک‌ها، سرورها، UPS و سایر تجهیزات شده و باعث سوختگی مدارها، اتصالی و از بین رفتن کامل داده‌ها می‌شود.

این اتفاق نه‌تنها خسارت مالی بالایی دارد، بلکه ممکن است دسترسی به سامانه‌های حیاتی کسب‌وکار، بانک اطلاعاتی و شبکه ارتباطی را برای ساعت‌ها یا حتی روزها مختل کند.

۲. افزایش رطوبت و بخار در محیط = خوردگی قطعات

لوله‌های آب سرد یا گرم حتی در حالت بدون نشتی نیز می‌توانند باعث افزایش رطوبت نسبی هوای اتاق سرور شوند. رطوبت بالا موجب ایجاد بخار روی سطح قطعات الکترونیکی شده و به‌مرور زمان باعث زنگ‌زدگی، خوردگی، کاهش عمر و اختلال عملکرد تجهیزات می‌شود.

محدوده مجاز رطوبت در اتاق سرور بین ۴۵ تا ۶۰ درصد است. هرگونه افزایش این عدد، به‌خصوص در تابستان یا هنگام استفاده از کولر گازی نزدیک به لوله‌های آب، می‌تواند بسیار خطرناک باشد.

۳. نقض صریح استانداردهای جهانی TIA-942 و NFPA 75

استانداردهای بین‌المللی طراحی اتاق سرور به‌طور دقیق مشخص کرده‌اند که هیچ لوله حاوی مایع نباید در سقف، کف یا دیواره‌های اتاق سرور عبور کند. به‌ویژه:

TIA-942-A: تأکید می‌کند که تجهیزات حساس الکترونیکی باید در فضایی خشک، عاری از ریسک رطوبت و نشتی قرار گیرند.
NFPA 75: وجود منابع مایع (شامل آب، مواد خنک‌کننده، یا حتی گاز تحت فشار) را در فضای تجهیزات IT ممنوع می‌داند مگر با رعایت حفاظت چندلایه و ایمنی کامل.

این استانداردها برای کاهش ریسک و افزایش پایداری تجهیزات شبکه در اتاق‌های سرور طراحی شده‌اند.

راهکار فنی پیشنهادی

اگر ساختمان یا نقشه معماری به‌گونه‌ای است که مسیر لوله‌های تأسیسات از نزدیکی اتاق سرور عبور می‌کند:

🔹 از مسیرهای جایگزین برای عبور لوله استفاده شود (در صورت امکان از مسیرهای بیرونی).
🔹 در صورت اجبار، از محفظه‌های عایق‌بندی‌شده دو لایه با سیستم هشدار نشت آب (Water Leak Detection) استفاده شود.
🔹 کف و سقف اتاق سرور کاملاً عایق ضد آب و قابل شست‌وشو طراحی شود.
🔹 از حسگرهای رطوبت و نشت آب با اتصال به سیستم مانیتورینگ مرکزی استفاده شود.

چرا نباید لوله گاز وجود داشته باشد؟

لوله‌های گاز، علاوه بر خطر نشت، تهدیدی بزرگ برای امنیت اتاق سرور هستند:

۱. خطر نشت و انفجار گاز در فضای الکترونیکی حساس

گاز شهری (متان یا ترکیب پروپان/بوتان) بسیار قابل اشتعال و انفجارپذیر است. حتی یک نشت جزئی می‌تواند در حضور کوچک‌ترین جرقه از تجهیزات برق، UPS یا رک سرور، منجر به انفجار شدید شود.

⚠️ اتاق سرور به‌دلیل وجود منابع برقی دائم، جریانات بالا و تجهیزات فعال، محل پرخطری برای هرگونه ماده اشتعال‌پذیر است.

۲. ریسک آتش‌سوزی سریع و گسترده

گازهای اشتعال‌زا در فضاهای بسته مانند اتاق سرور می‌توانند به سرعت پخش شوند. با وجود تهویه محدود یا چرخش هوا، امکان دارد گاز در فضا تجمع کرده و با کوچک‌ترین جرقه، آتش‌سوزی گسترده‌ای شکل بگیرد که کل مرکز داده یا تجهیزات شبکه را از بین ببرد.

📌 در چنین شرایطی، حتی سیستم اطفای حریق نیز ممکن است دیر عمل کند و خسارت بزرگی به بار آید.

۳. تداخل با عملکرد سیستم‌های تهویه و اطفای حریق

در برخی موارد، وجود لوله‌های گاز در سقف یا دیواره اتاق سرور باعث کاهش کارایی سیستم‌های تهویه یا اختلال در عملکرد سیستم اطفای حریق (FM-200، Novec یا CO2) می‌شود. همچنین ممکن است فشار یا حرارت لوله‌های گاز، رطوبت و دمای محیط را تحت تأثیر قرار داده و موجب ایجاد شرایط غیراستاندارد برای تجهیزات IT گردد.

۴. عدم امکان ایزوله‌سازی سریع در شرایط اضطراری

در صورت بروز نشتی یا حادثه، امکان جدا کردن فوری مسیر لوله گاز بسیار دشوار است، به‌ویژه اگر لوله‌ها در سقف کاذب یا پشت دیوار پنهان باشند. تا زمانی که مسئول تاسیسات وارد عمل شود، گاز به فضای اتاق سرور نفوذ کرده و فرصت واکنش اضطراری از بین می‌رود.

۵. مغایرت کامل با استانداردهای بین‌المللی ایمنی

بر اساس استانداردهای جهانی طراحی اتاق‌های سرور و مراکز داده مانند:

TIA-942-A
NFPA 75
ISO/IEC 27001

هیچ‌گونه لوله حاوی مواد اشتعال‌پذیر یا گاز قابل انفجار نباید در اتاق سرور، سقف آن یا دیواره‌های مجاور عبور کند. این استانداردها برای جلوگیری از خطرات ناگهانی و محافظت از داده‌ها و تجهیزات طراحی شده‌اند.

✅راهکار پیشنهادی فنی

انتقال مسیر لوله‌های گاز به طبقات یا مسیرهای بیرونی
استفاده از نقشه جداگانه برای تأسیسات گاز و کاملاً خارج از مسیر اتاق سرور
بررسی سیستم نشت‌یاب گاز برای محیط‌های نزدیک به اتاق سرور در صورت اجبار وجود لوله

📌 نتیجه: اتاق سرور باید کاملاً عاری از هرگونه لوله‌کشی گاز باشد.

چرا نباید پنجره در اتاق سرور باشد؟

در نگاه اول پنجره‌ها شاید مزاحم نباشند، اما در اتاق سرور، پنجره یک ضعف امنیتی و محیطی جدی است:

1. ورود گرد و غبار و ذرات معلق

پنجره‌ها—even نوع دوجداره یا با درزگیر قوی—در طول زمان به‌واسطه نشت‌های میکروسکوپی یا خرابی درزگیرها، باعث نفوذ گرد و غبار، ذرات ریز و حتی حشرات به داخل اتاق می‌شوند. این آلودگی‌ها می‌توانند:

عملکرد فن‌ها و فیلترهای تهویه را کاهش دهند.
باعث افزایش دمای داخلی رک‌ها شوند.
موجب ایجاد خوردگی و اتصال کوتاه روی بردها شوند.

2. افزایش دما و فشار مضاعف بر سیستم سرمایش

در صورت وجود پنجره، نور خورشید به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم وارد اتاق می‌شود و باعث افزایش حرارت محیط می‌گردد. این گرمای اضافه:

عملکرد سیستم تهویه را مختل می‌کند.
عمر تجهیزات شبکه و سرورها را کاهش می‌دهد.
هزینه برق و مصرف انرژی را بالا می‌برد.

3. تهدید امنیت فیزیکی

از نظر امنیت فیزیکی، پنجره‌ها نقطه ضعفی جدی هستند. افراد غیرمجاز یا مهاجمین می‌توانند از طریق شکستن شیشه یا دسترسی به قفل‌های ضعیف، وارد اتاق شوند. در استانداردهای امنیتی مانند ISO/IEC 27001 و TIA-942 تأکید شده که اتاق سرور باید:

عاری از راه‌های نفوذ فیزیکی مستقیم باشد.
کاملاً تحت نظارت کنترل‌شده و بدون دید مستقیم از بیرون باشد.

4. برهم خوردن شرایط ایزوله و استاندارد

اتاق سرور باید از لحاظ:

رطوبت
دمای محیط
جریان هوا
و فشار هوا
در یک وضعیت کاملاً ایزوله، پایدار و تحت کنترل باشد. وجود پنجره باعث نقض این حریم ایزوله شده و تعادل محیطی اتاق را به‌هم می‌زند.

5.کاهش انطباق با استانداردهای بین‌المللی

استانداردهایی مانند:

TIA–942-A: طراحی مرکز داده با شرایط ایزوله فیزیکی
NFPA 75: پیشگیری از حریق در اتاق سرور
BS EN 1047-2: حفاظت در برابر عوامل محیطی
همگی تأکید دارند که فضاهای حساس مانند اتاق سرور باید بدون پنجره و درگاه‌های ارتباطی مستقیم با محیط بیرون طراحی شوند.

✅ جمع‌بندی | جایگزین پنجره چیست؟

در صورت نیاز به نور یا تهویه موقت در زمان نصب، می‌توان از سیستم‌های نورپردازی مصنوعی LED با کنترل حرارتی و تهویه مکانیکی با فیلترهای چندلایه استفاده کرد. همچنین استفاده از دیوارهای عایق صوت و حرارت به جای شیشه توصیه می‌شود.

چرا کف اتاق سرور باید بتن‌ریزی شود؟

در طراحی حرفه‌ای و استاندارد اتاق سرور، توجه به کف‌سازی صحیح یکی از موارد حیاتی است که مستقیماً با ایمنی، عملکرد تجهیزات و دوام زیرساخت‌ها ارتباط دارد. استفاده از کف بتنی تقویت‌شده، بر اساس استانداردهای بین‌المللی مراکز داده مانند TIA-942 و NFPA 75، از الزامات مهم محسوب می‌شود. در این مقاله، به دلایل فنی، مزایا و نکات اجرایی بتن‌ریزی در اتاق سرور می‌پردازیم:

1. تحمل وزن بالا و توزیع یکنواخت بار

اتاق سرور محل استقرار تجهیزات بسیار سنگین مانند:

رک‌های بزرگ با چندین یونیت سرور
UPSهای صنعتی و باتری‌ها
تابلوهای برق، پچ پنل‌ها و سیستم تهویه صنعتی
می‌باشد. این تجهیزات بار زیادی بر کف وارد می‌کنند. کف بتنی تقویت‌شده با آرماتور یا مش فلزی، توان تحمل حداقل ۱۰۰۰ کیلوگرم در هر مترمربع را دارد و از نشست یا ترک‌خوردگی کف جلوگیری می‌کند.

2. کاهش لرزش و ارتعاش تجهیزات حساس

رک‌ها و سرورها نسبت به لرزش بسیار حساس هستند. حتی لرزش‌های جزئی ناشی از عبور افراد یا حرکت تجهیزات، می‌تواند موجب:

اختلال در عملکرد دیسک‌های سخت
خرابی در حافظه‌ها یا بوردهای الکترونیکی
شود. کف بتنی پایدار و مقاوم در برابر ارتعاش، بهترین گزینه برای تضمین ثبات فیزیکی تجهیزات دیتاسنتر است.

3. مقاومت در برابر رطوبت و نفوذ آب

در صورت اجرای صحیح (بتن با عیار بالا، پوشش رطوبتی، اجرای ضد رطوبت زیرین)، کف بتنی:

مانع نفوذ رطوبت از زمین به تجهیزات می‌شود
باعث افزایش طول عمر کابل‌ها و قطعات برقی می‌گردد
با اجرای یک لایه ایزوگام یا پلی‌یورتان، کاملاً ضد رطوبت می‌شود

4. بستری مناسب برای نصب کف کاذب

اکثر مراکز داده از کف کاذب برای عبور کابل‌ها، تهویه و نصب تجهیزات استفاده می‌کنند. برای نصب پایدار و دقیق کف کاذب، نیاز است که سطح زیرین:

تراز، صاف و کاملاً یکنواخت باشد
قابلیت نصب پایه‌های فلزی و ریل‌های پشتیبان را داشته باشد
که این ویژگی‌ها فقط در کف‌های بتنی با اجرای استاندارد فراهم می‌شود.

5. امکان اجرای تأسیسات زیرزمینی

اگر نیاز به عبور کابل‌های شبکه، برق، یا فیبر نوری از زیر کف وجود دارد، می‌توان قبل از بتن‌ریزی:

کانال‌کشی زیرزمینی اجرا کرد
لوله‌های مخصوص نصب کرد
و باکس‌های دسترسی در نقاط مشخص قرار داد
سپس با بتن‌ریزی، تمام زیرساخت‌ها ایمن و مخفی خواهند بود.

نکات مهم در اجرای کف بتنی اتاق سرور

مرحله	توضیح
زیرسازی مناسب	پاک‌سازی کامل سطح، فشرده‌سازی خاک و اجرای قیرگونی یا ایزوگام
استفاده از آرماتور	مش‌بندی فلزی برای تحمل بار سنگین رک‌ها و UPS
بتن با عیار بالا	حداقل عیار 350 تا 400 کیلوگرم سیمان در مترمکعب
تراز و صیقلی کردن سطح	سطح باید صاف، بدون پستی و بلندی، و با شیب صفر باشد
پوشش ضد رطوبت نهایی	مانند پلی‌یورتان یا اپوکسی ضد استاتیک برای جلوگیری از نشتی برق و رطوبت

سایر الزامات ایمنی و فیزیکی در طراحی اتاق سرور

مورد	توضیح
دیوارهای بدون حفره یا درز	باید ضدآب و مقاوم در برابر حریق باشند
سیستم تهویه مستقل	نباید به تهویه سایر فضاها متصل باشد
عدم استفاده از سقف مشبک یا شفاف	نور یا گردوغبار وارد می‌شود
درهای ضدحریق با کنترل دسترسی	ایمن‌ترین گزینه برای ورودی اتاق سرور
سیستم اطفای حریق گازی (FM200 یا CO2)	جایگزین سیستم‌های آبی یا پودری

استانداردهای مرجع برای طراحی اصولی اتاق سرور

طراحی اتاق سرور حرفه‌ای، فقط به نصب چند رک و دستگاه محدود نمی‌شود. برای دستیابی به امنیت، عملکرد پایدار و انطباق با الزامات قانونی، رعایت استانداردهای جهانی الزامی است. این استانداردها، معیارهایی برای ایمنی، تهویه، مقاومت در برابر حریق، کنترل دسترسی، زیرساخت کابل‌کشی و امنیت اطلاعات ارائه می‌دهند.

1. استاندارد TIA-942-A

(Telecommunications Infrastructure Standard for Data Centers)

TIA-942-A یکی از شناخته‌شده‌ترین و پرکاربردترین استانداردها در طراحی دیتاسنتر و اتاق سرور است که توسط سازمان Telecommunications Industry Association تدوین شده است.

موارد پوشش داده‌شده:

طراحی ساختاری و معماری دیتاسنتر
سیستم برق اضطراری (UPS)، ژنراتورها و تابلو برق‌ها
کابل‌کشی ساخت‌یافته (Structured Cabling)
مسیرهای کابل (سینی، لدر و ترانکینگ)
تهویه و خنک‌کننده‌ها (HVAC)
کف کاذب، سقف کاذب و دیوارهای مقاوم

طبقه‌بندی TIA-942 به چهار سطح Tier (Tier I تا Tier IV) امکان انتخاب طراحی بر اساس درجه اهمیت و نیاز به دسترس‌پذیری بالا را فراهم می‌کند.

2. استاندارد NFPA 75

(Standard for the Fire Protection of Information Technology Equipment)

این استاندارد توسط سازمان ملی حفاظت از حریق آمریکا (National Fire Protection Association) تنظیم شده و ایمنی تجهیزات الکترونیکی حساس در برابر خطرات آتش‌سوزی را هدف قرار می‌دهد.

الزامات کلیدی:

استفاده از رنگ ضد حریق، کف ضد حریق و درب‌های ضد آتش
الزامات طراحی سیستم اطفای حریق (مانند گاز FM-200، CO2، Novec)
فاصله ایمن بین تجهیزات
تهویه مناسب برای جلوگیری از تجمع گرما
ایزوله‌سازی تجهیزات از منابع خطر (لوله‌های گاز، آب و …)

تطابق با NFPA 75 به معنای کاهش چشمگیر احتمال خسارت‌های مالی و از دست رفتن اطلاعات در اثر آتش‌سوزی است.

3. استاندارد ISO/IEC 27001

(Information Security Management System – Physical & Environmental Security)

ISO/IEC 27001 یک استاندارد بین‌المللی برای مدیریت امنیت اطلاعات (ISMS) است. بخشی از این استاندارد به امنیت فیزیکی و محیطی اشاره دارد که به‌ویژه در طراحی اتاق سرور کاربرد دارد.

الزامات مرتبط با اتاق سرور:

کنترل‌های فیزیکی: درب ضد سرقت، دسترسی بیومتریک یا RFID
مانیتورینگ تصویری: نصب دوربین مدار بسته با ثبت ورود و خروج
ثبت وقایع دسترسی به اتاق سرور
ایزوله‌سازی فیزیکی: عدم وجود پنجره، مسیر گاز یا آب، قفل‌های ایمن
پشتیبان‌گیری و ایمن‌سازی دسترسی به سیستم‌های حیاتی

اجرای بندهای مرتبط با ISO 27001، سازمان را در برابر نشت داده، نفوذ فیزیکی و تهدیدهای انسانی محافظت می‌کند.

4. استاندارد BS EN 1047-2

(Data Room Protection Against Thermal Hazards)

این استاندارد اروپایی به حفاظت حرارتی از تجهیزات ICT در فضاهایی مانند اتاق سرور و دیتاسنترها می‌پردازد.

بخش‌های کلیدی:

مقاومت در برابر حرارت‌های بالا برای تجهیزات حیاتی
ارزیابی تحمل دما و رطوبت اتاق سرور
تعیین الزامات برای دیوارها، درب‌ها، کف و سقف
استفاده از مواد مقاوم به حرارت و شعله

BS EN 1047-2 کمک می‌کند تا اتاق سرور در برابر شرایط محیطی نامطلوب مانند آتش‌سوزی و گرمای بیش‌ازحد، مقاومت کافی و مستند شده داشته باشد.

📊 جدول مقایسه‌ای استانداردهای مرجع اتاق سرور

نام استاندارد	حوزه تمرکز	اهمیت اصلی	توصیه برای
TIA-942-A	زیرساخت دیتاسنتر و طراحی فنی	طراحی فنی کابل‌کشی، برق، تهویه	شرکت‌ها و سازمان‌های حرفه‌ای
NFPA 75	حفاظت در برابر آتش	ایمنی تجهیزات در برابر حریق	مراکز حساس و دولتی
ISO/IEC 27001	امنیت اطلاعات و فیزیکی	مدیریت ریسک و دسترسی	بانک‌ها، بیمارستان‌ها، سازمان‌ها
BS EN 1047-2	حفاظت حرارتی	مقاوم‌سازی اتاق در برابر دما	اتاق‌های با تجهیزات گران‌قیمت

خدمات حرفه‌ای طراحی و ایمن‌سازی اتاق سرور با تیم تخصصی فیکس تعمیرات

اگر به‌دنبال اجرای یک اتاق سرور کاملاً استاندارد، ایمن و پایدار هستید، دیگر نیازی به جستجو نیست. “فیکس تعمیرات“ با بیش از یک دهه تجربه تخصصی در طراحی و اجرای زیرساخت‌های دیتاسنتر، آماده است تا پروژه اتاق سرور شما را از صفر تا صد، حرفه‌ای و بی‌نقص اجرا کند.

چرا فیکس تعمیرات انتخاب اول شماست؟

ما با رقبا تفاوت داریم چون:

فقط یک تیم اجرایی نیستیم؛ متخصص طراحی مهندسی و ایمن‌سازی اصولی اتاق سرور هستیم.
خدمات ما به‌صورت کامل، مستند، دارای پشتیبانی و استانداردسازی شده ارائه می‌شود.
تعهد واقعی به امنیت اطلاعات و کیفیت اجرا داریم، نه فقط ادعا.

خدمات حرفه‌ای فیکس تعمیرات در طراحی و تجهیز اتاق سرور:

🔹 بازدید فنی و مشاوره رایگان در محل پروژه، با بررسی همه نیازها و تهدیدهای محیطی
🔹 اجرای کف‌سازی بتنی مستحکم و استاندارد برای تحمل تجهیزات سنگین
🔹 نصب کف کاذب مهندسی‌شده جهت عبور ایمن کابل‌ها و تهویه مناسب
🔹 ساخت دیوار مقاوم و سقف ایزوله برای کنترل رطوبت، گرد و غبار و صوت
🔹 حذف مسیرهای پرخطر مثل لوله‌های آب و گاز طبق استاندارد NFPA و ISO
🔹 نصب سیستم‌های حفاظتی کامل از جمله:

کنترل دسترسی (RFID، بیومتریک)
دوربین مدار بسته با ثبت ورود و خروج
سیستم اعلام و اطفای حریق (Novec، FM200، گاز CO2)
سنسورهای دما، رطوبت، نشت آب و لرزش

🔹 تحویل نهایی با گزارش مستند فنی، نقشه‌ها و آموزش کامل کاربران

تجربه واقعی، کیفیت تضمینی

تاکنون ده‌ها پروژه موفق در شرکت‌های دولتی، صنعتی، بانکی، و آموزشی توسط فیکس تعمیرات با موفقیت اجرا شده است. تمامی مراحل کار با رعایت استانداردهای بین‌المللی و تضمین کتبی کیفیت انجام می‌گیرد.